Het stellen van goede vragen: vraagschema's

Om betere vragen te stellen, zijn er meerdere vraagtechnieken die je kunt inzetten. Misschien wel de beste manier is het gebruik van vraagschema's. In deze bijdrage ga je lezen wat vraagschema's zijn en hoe professionals vraagschema's kunnen inzetten om betere vragen te stellen wat betreft de kennis en informatie die zij of anderen tijdens hun beroepsbeoefening gebruiken.

 

Wil je eerst onze vragenlijsten zien (in de vorm van vraagschema's) om goede vragen te stellen? Bijvoorbeeld de zes vragen om een beter advies van je huisarts te krijgen? Klik dan hier!

Herhaling: het belang van goede kennis in de beroepspraktijk

Eerder heb je in ons eBook kunnen lezen, dat je in de beroepspraktijk veel met kennis en informatie hebt te maken. Sterker nog, in onze huidige informatiesamenleving is er geen beroep denkbaar of kennis / informatie speelt wel een bepaalde rol. Een professional gebruikt hierbij diverse soorten kennis: hoe iets in elkaar zit, hoe iets werkt, wat goed is in een bepaalde situatie, waarom iets wel of niet gedaan zou moeten worden, ... enzovoort.
 

Dat deze kennis kwalitatief goed moet zijn, is vanzelfsprekend. Klanten, cliënten, patiënten, burgers: iedereen verwacht van beroepsbeoefenaren dat ze met kennis van zaken handelen. Een student verwacht van een docent dat hij hem geen onzin voorschotelt, een patiënt verwacht van een arts een goed advies, de bekeuringen die een politie-agent uitschrijft moeten kloppen, een brandweerman moet een brand op de meest optimale manier bestrijden, de vuilnis moet op de juiste dag en wijze worden opgehaald, ... et cetera.
 
Om te garanderen dat hij handelt met kennis van zaken, ontkomt een beroepsbeoefenaar er niet aan vragen te stellen en om door te vragen. Helemaal nu ons denken ons soms flink voor de gek kan houden (en we ten onrechte denken dat we op basis van goede kennis handelen). Enkel dan kan hij aan de kennisverwachting voldoen die hoort bij professioneel handelen.

Dé manier om betere vragen te stellen, is door gebruik te maken van vraagschema's.
 

Vragen stellen met vraagschema´s

Wat zijn vraagschema's?

Een vraagschema is een lijst met vragen, waarbij de vragen een bepaalde samenhang kennen. In tegenstelling tot vragenlijsten met losse vragen staan de vragen in een vraagschema niet los van elkaar. Ze kennen een bepaalde samenhang - en vaak ook volgorde - die voortkomt uit een bepaald kennisdoel.

Voorbeeld. Denk bijvoorbeeld aan het vraagschema dat je kunt gebruiken tijdens het bezoek aan een huisarts. In plaats van afwachtend bij een arts te zitten (en mogelijk onvolledig geïnformeerd te worden) kan een vraagschema je helpen om betere vragen te stellen aan je arts. Het kennisdoel: een goed medisch advies krijgen van je huisarts.

 

Als er tussen de vragen geen samenhang is, heb je te maken met een gewone vragenlijst. Een dergelijke vraagschema noem je dan geen vraagschema. Neem bijvoorbeeld onze bekende vragenlijst met 100 vragen om iemand beter te leren kennen. Dit is geen vraagschema (de vragen staan los van elkaar). Ook bijvoorbeeld een vragenlijst met vragen waarmee je een sollicitatiegesprek kunt eindigen, is geen vraagschema. Je kunt immers niet met tientallen vragen een gesprek eindigen.

Je kunt pas spreken van een vraagschema als de vragen in de vragenlijst een bepaalde samenhang kennen. Samengevat: alle vraagschema's zijn wel vragenlijsten, maar niet alle vragenlijsten vraagschema's.

Soorten vraagschema's in ons eBook

Er zijn diverse soorten vraagschema's [1]. In ons eBook gaan we - met als doel om als te komen tot betere professionele kennis - drie soorten vraagschema's uitwerken. Dit volgt het onderscheid om op drie manieren vragen te stellen bij de kennis die wordt gebruikt.
 

1. Samenhangende lijst met vragen die zich richten op de kwaliteit van de kennis

Ten eerste vind je in ons eBook vraagschema´s waarmee een beroepsbeoefenaar de kennis die wordt gebruikt kan bevragen. Dit zijn om te beginnen eenvoudige vraagschema's zoals de twee socratische vragen of de vier vragen die je moet stellen bij de meningen van anderen (of van jezelf).

Vervolgens geven we je de meer complexere vraagschema's, namelijk de vraagschema's waarmee je per kennissoort kun vaststellen of jij als professional met goede kennis van zaken handelt. We hanteren voor deze vraagschema's de eerder gegeven indeling in kennissoorten.

Dit onderdeel resulteert onder andere in vraagschema´s als "de vragen die je moet stellen om vast te stellen of een feit waar is (en het geen fictie is)" of "de vragen die je moet stellen om vast te stellen of een oordeel juist is".

Als onderdeel van deze complexe vraagschema's moet je om te beginnen de diverse kennissoorten van elkaar kunnen onderscheiden. Ook hiervoor hebben we vraagschema's opgenomen. Bijvoorbeeld het vraagschema om een feit van een mening te onderscheiden. (geen zorg als je dit nog lastig vindt: in stappen zullen we deze vraagschema's introduceren).

 
Zie verder dit totaaloverzicht van vraagschema's op basis van kennissoort.

2. Samenhangende lijst met vragen die zich richten op hoe de kennis tot stand is gekomen

Ten tweede vind je in ons eBook vraagschema´s met vragen waarmee je de juiste vragen kunt stellen over hoe de kennis tot stand is gekomen. Bepaalde disciplines - denk aan de wetenschap of in het recht - kennen eigen methodes om tot kwalitatief goede kennis te komen.

Voorbeeld. In het recht moeten specifieke, weloverwogen gerechtelijke procedures ervoor zorgen dat in het recht goede oordelen worden geveld en de juiste beslissingen worden genomen. Zo zal in hoger beroep bij strafzaken meerdere rechters zich over een zaak buigen. Dit verkleint de kans op gerechtelijke dwalingen (als tunnelvisie).

Hier vind je deze vraagschema's.

3. Gericht op de kennisbron / kennisdragers

Tot slot vind je vraagschema's waarmee je de juiste vragen kunt stellen bij de kennisbronnen en kennisdragers die met bepaalde informatie / kennis komen.

Voorbeeld. Stel je leest als beroepsbeoefenaar op social media iets wat relevant is voor je werk. Je kunt natuurlijk vragen stellen bij deze kennis, maar soms doe je er ook goed aan om te achterhalen of je te maken hebt met een nepaccount of een echt account op social media (voordat je de kennis van een bepaald account zou overnemen).

Deze lijst met vraagschema's vind je hier.

Tot slot

Bovenstaande vraagschema´s kunnen professionals inzetten om tot betere kennis en informatie te komen. Je vindt in ons eBook dus zowel vraagschema´s met (1) vragen naar de inhoud van kennis, vraagschema´s (2) die gaan over hoe de kennis tot stand is gekomen als vraagschema´s met (3) vragen die gericht zijn op de bron van kennis.

Op onze website vind je echter ook nog andere vraagschema´s: deze vraagschema's vind je hier.

(klik hier om terug te gaan naar de inhoudsopgave van ons eBook)