Hoe je een goed gesprek begint? Met een compliment en een vraag.

Goede interviewers en documentairemakers zie je het vaak doen: een compliment geven om een gesprek te starten en vervolgens door te vragen. Dit is ook wel logisch: het geven van een compliment is de manier om met iemand in gesprek te komen. Toch is het geven van een goed compliment lastig. In deze bijdrage zal ik uitleggen hoe je op een goede manier een complimentje kunt geven. En wat vervolgens het belang is van een goede vervolgvraag.

Eerste versie 27-12-2016
Laatste update: 26-09-2021 (tekstueel)

Waarom een compliment geven voordat je een vraag stelt?

Een eerlijk en gemeend compliment is volgens sommige auteurs het beste dat mensen aan elkaar kunnen geven. Met het geven van een compliment spreek je namelijk je waardering voor de ander uit en kan de ander zich gewaardeerd voelen. En zoeken we niet allemaal naar waardering of erkenning? Dit maakt een compliment volgens velen al goed in zichzelf.

Een compliment dat aankomt, stemt de meeste mensen positief. En als iemand positief is (opgewekt is), zal dit de persoon ook vaak meer benaderbaar maken. Een geslaagd compliment maakt namelijk mensen open. Dit heeft weer tot gevolg dat anderen eerder geneigd zullen zijn om naar je te luisteren. En meer open te staan voor je vragen. Iets wat trouwens niet alleen voor vrouwen geldt maar ook voor mannen.

Met name in het onderwijs is het geven van een compliment een waardevolle manier om feedback te geven en positief gedrag te belonen. Sterker, het belonen van positief gedrag is volgens sommige onderzoekers dé manier om mensen iets aan te laten leren (in tegenstelling tot bestraffen; dat werkt niet). Gedrag dat je beloont - met een compliment - zal vaker voorkomen omdat mensen dit gedrag zullen gaan herhalen.

Het probleem: mensen weten vaak niet goed om te gaan met een compliment

Het probleem is echter dat veel mensen zich geen raad weten met een compliment. Ze gaan dan wat stamelen of - nog erger - het compliment ontkrachten:

A maakt een compliment: "Wat heb je een leuke broek aan!". B "aanvaardt" het compliment: "Ach, ik heb deze broek eigenlijk zelden aan."

A maakt een compliment: "Wat heb je een goede brief opgesteld!". B "aanvaardt" het compliment: "Nou, ik heb hier maar een uurtje aan gewerkt hoor."

Herkenbaar? Jij geeft een compliment aan je vriend maar in plaats van een bedankje zie je afwijzend gedrag. Maar goed nieuws: dergelijke ongemakkelijke situaties kun je gemakkelijk voorkomen.

De oplossing: stel na het compliment een vraag

Juist omdat mensen na een compliment zich positief gewaardeerd voelen en zich meer open zullen stellen, is dit het moment om een vraag te stellen. Als jij een collega een compliment geeft, hoeft zij niet te zoeken naar een goed antwoord als je het compliment meteen laat volgen door een vraag. In plaats van het compliment te gaan bespreken - nog erger, te ontkrachten - gaan ze je vraag beantwoorden (en eventueel daarbij je bedanken voor het compliment).

• "Wat heb je een leuke broek aan! Waar heb je die gekocht?"
• "Wat heb je een goede brief opgesteld! Hoe doe je dat toch?"

Het mes snijdt dus aan twee kanten:

1. Een vraag na een compliment geeft de ander meer ruimte om het compliment in ontvangst te nemen.
2. Een compliment voor een vraag maakt de ander meer open waardoor de ander eerder geneigd zal zijn je vraag te beantwoorden. 

Het beste is trouwens om te komen met zogenaamde "help-me-vragen". Dit zijn hulpvragen waarbij je de ander de ruimte geeft iets te vertellen over het compliment waarbij het antwoord jou kan helpen in iets (ook zo'n broek te kopen, ook zo'n brief te kunnen schrijven, ook ...).

Waarover kun je een compliment geven?

Je kunt iemand om meerdere zaken waarderen. De volgende drie soorten complimenten werken mijns inziens het beste:

1. Uiterlijk: "Wat heb je gave schoenen!", "Wat zie je haar goed vandaag!", "Jouw bril blijft mooi hé."
2. Gedrag / vaardigheid: "Wat heb je dat goed uitgelegd!", "Wat kun jij toch fijn presenteren!", "Wat ga jij altijd goed om met klanten!"
3. Bezit / eigendom (in ruime zin): "Wat een mooi huis hebben jullie.", "Stoere auto hoor!", "Zo, jouw laptop heeft een cool design!", "Zo, mooie smartphone", "Leuk, wat een enthousiaste kinderen heb je!", "Wat een mooie naam heb je.". Ook de context kan hierbij inspireren. Zo kun je bij de kassa tegen je voorganger wat zeggen over wat hij of zij op de band heeft gelegd: "Dat heb ik nog nooit iemand zien kopen; dat ziet er grappig uit."

Mogelijk komen deze vragen - zo op schrift - wat geforceerd over. De tweede vraag - naar de kinderen - kan bijvoorbeeld erg lastig te beantwoorden zijn. Vergeet echter niet: mensen praten graag over hun kinderen.

 

Wat maakt een compliment een goed compliment?

Nu is niet ieder compliment meteen een goed compliment. Om een goed compliment te zijn, moet het compliment aan de volgende voorwaarden voldoen:

• Wees eerlijk. Ga geen compliment geven waar je niet achter staat. De ander zal dit snel doorhebben en zich afsluiten. Het probleem is dat ik hierboven heb gezegd dat juist het geven van een compliment veel voordelen heeft en jij daarom - om deze voordelen te behalen - juist complimenten gaat geven (en deze bijdrage leest). Ben je dan nog wel oprecht? Natuurlijk wel maar wees je hiervan bewust: geef alleen eerlijke complimenten. Je kunt het vergelijken met het zeggen van sorry: als iemand dit alleen doet omdat dit hoort en dit op basis van een lijstje uitspreekt, zal het excuus nooit aankomen. Het moet wel gemeend zijn.
• Passend. Geef geen compliment dat niet past bij de situatie. Als je iemand een compliment geeft om een klein verzoek dan moet je de ander niet complimenten geven voor jullie jarenlange vriendschap en hoe fijn het is dat de ander altijd voor je klaar staat.
• Leg uit waarom je iets vindt. Een compliment wint aan kracht als je uitlegt waarom je iets vindt. Als je de redenen geeft voor wat je vindt.

Voorbeelden van goede complimenten met vragen

Als je het bovenstaande combineert, krijg je bijvoorbeeld de volgende complimenten.

• "Wat ga jij altijd goed om met klanten! Ik vind het helemaal knap hoe rustig je blijft. Dat zou ik ook wel kunnen. Hoe voorkom je dat je geïrriteerd raakt?"
• "Leuk, wat een enthousiaste kinderen heb je! Ze willen steeds nieuwe dingen ontdekken. Ze zijn zo nieuwsgierig van aard. Zoiets zou ik ook willen kunnen. Hoe heb je dat gestimuleerd?"
• "Dat heb ik nog nooit iemand zien kopen; dat ziet er apart uit. Het lijkt me ook wel wat. Wat kun je er precies mee maken?"

Extra: het compliment verstopt in de vragende zin

Een speciale variant van complimenten geven is het compliment dat verstopt is in de vragende zin. In dit geval lijkt het alsof je wat vraagt maar eigenlijk is de vraag meer retorisch: het antwoord van ander doet er minder tot niet toe.

Een voorbeeld. In deze video zie je Jelle Brandt Corstius - in aflevering drie van de serie "De bergen achter Sotsji" - in gesprek met iemand die hij toevallig is tegengekomen. Tijdens het gesprek stelt hij de vraag "Waar komt u vandaan?" waarop de man als antwoord geeft: "Uit Toesjeti." Jelle Brandt Corstius spreekt vervolgens op een vragende manier uit: "Toesjeti moet heel mooi zijn". Je ziet de man opveren. In dit geval geeft Jelle Brandt Corstius het compliment niet zozeer om met iemand in gesprek te komen maar gebruikt hij het compliment om een prettig gesprek te voeren.

 
Wat Jelle Brandt Corstius hierbij ook goed doet, is dat hij een anoniem compliment geeft. Hij spreekt niet zijn eigen waardering uit maar geeft als het ware een compliment door: andere mensen zeggen dat Toesjeti heel mooi moet zijn.  Je hoeft dus niet altijd zelf een oordeel te vellen; een eigen compliment te geven.

Let er wel op dat je het compliment kunt waarmaken (en dus een eerlijk compliment is). Op het moment dat de ander vraagt wie dat dan vindt, moet je wel een antwoord hebben natuurlijk [1].

 

Tip: ga oefenen!! Geef complimenten en stel de juiste vraag

Het maken van een compliment leer je niet achter de computer. Het leren geven van complimenten leer je alleen door te oefenen (en fouten te maken 😓). Met andere woorden: begin! Maar:

• Begin klein: mensen die je kennen, verwachten niet dat je ze meteen complimenten geeft voor grote zaken.
• Schiet niet door: geef niet dezelfde persoon ineens dertien complimenten op een dag.
• Pas op dat je ook niet doorschiet in positief zijn en het uitspreken van je waardering. Als je vriend na een auto-ongeluk in het ziekenhuis ligt met twee gebroken benen (of meer) dan ga je natuurlijk geen complimenten geven over de leuke pyjama die hij aanheeft.
• Maak niet alleen complimenten als je iets van de ander wilt hebben: de beste compliment is natuurlijk de compliment waar geen tegenprestatie wordt verwacht
• Wees niet te onpersoonlijk: maak het zo persoonlijk mogelijk. Dit kun je bijvoorbeeld doen door de naam van de ander (veelvuldig) te noemen. Het compliment zal namelijk nog meer aankomen. Dit zie je bijvoorbeeld terug bij Louis Theroux die altijd zijn gesprekspartner bij de naam aanspreekt "(zie deze bijdrage onder punt 5).
• Maak geen complimenten over iets dat mensen vaker horen: het is lastig maar probeer een evenwicht te zoeken tussen eerlijk zijn en origineel zijn. Als iemand al vaak een compliment heeft gekregen over zijn of haar kapsel dan kan er een bepaalde onverschilligheid optreden als er weer een compliment hierover volgt.

Heb je aanvullingen? Andere zaken waarover jij graag complimenten geeft? Ik lees het graag. Bijvoorbeeld via Twitter.

__________

[1]

Als interviewer moet je om een tweede reden oppassen. Door het geven van een compliment stuur je mogelijk ten onrechte het gesprek en hiermee de uitkomst van het gesprek. Iemand zal namelijk misschien eerder antwoorden gaan geven die aansluiten bij het compliment. Tunnelvisie ligt op de loer.