Argumentatieleer
Voorbeeldvragen verhelderen betoog
Als iemand je van een standpunt wil overtuigen, zal deze verschillende argumenten aandragen. Deze kunnen willekeurig in een volgorde staan, maar deze kunnen ook slim gekozen zijn. Ook de volgorde kan bewust zijn. Het is goed om het kritisch naar te kijken en waar mogelijk naar te vragen. Soms kan het zelfs helemaal onduidelijk zijn hoeveel argumenten worden aangedragen.
In dit artikel vind je voorbeelden van verhelderingsvragen. Wil je meer weten over de kunst van het stellen van verhelderingsvragen in het algemeen, zie dan dit artikel. De HART-vraagmethode is een goede vraagmethode om betere vragen te leren stellen en een mening (van een ander) helder te krijgen en te bevragen. Meer informatie over de HART-methode vind je hier.
 |
In een eerdere bijdrage heb je kunnen lezen hoe een redenering of betoog met behulp van een argumentatiestructuur inzichtelijk kan worden gemaakt. Een argumentatiestructuur geeft weer hoe argumenten zich tot elkaar verhouden. Dat een bepaalde bewering bijvoorbeeld een argument is op het standpunt of bijvoorbeeld een subargument is op een ander argument. Het in kaart brengen van de argumentatiestructuur maakt dat je een redenering (betoog) beter kunt doorgronden.
Daarbij heb je kunnen zien dat een dergelijke analyse diverse vragen kan opleveren. Omdat je de ander niet begrijpt. Nu kan ik me indenken dat je over het laatste twijfelt of dit nog te algemeen vindt.
Want zoals ik eerder heb verwoord,
lijkt het op een zo'n gestructureerde manier benaderen van en vragen stellen bij een betoog
of redenering wat geforceerd.
Deels klopt deze conclusie ook. Een lid
van een ondernemingsraad zal bijvoorbeeld tijdens het gesprek met een
bestuurder niet snel een argumentatiestructuur op papier zetten. De
kunst is echter om zo geoefend te worden in het denken in
argumentatiestructuren - in combinatie met de andere verhelderingsvragen
- dat je geen papier nodig hebt maar dat de vragen als het ware vanzelf
tevoorschijn komen in je denken.
Tijdens het (in gedachten) opstellen van een argumentatiestructuur zul je mogelijk moeten constateren dat je tegen allerlei problemen of onduidelijkheden aanloopt. Zaken waarop je de beroepsbeoefenaar zou moeten bevragen. Zaken die trouwens ook verdieping geven aan de andere verhelderingsvragen. Tijd voor wat voorbeelden.
Wat betreft het standpunt.
- "Je zegt heel veel maar ik begrijp eigenlijk nog steeds niet wat je standpunt is. Kun je deze nog eens geven?"
- "Klopt het dat je eigenlijk twee verschillende standpunten hebt? Dat je voor x bent; en dat je - los hiervan - ook voor y bent?"
- "Ik begrijp het niet. Je geeft aan dat x niet goed heeft gehandeld. Maar is dit nu in morele zin of in juridische zin of in ... ?"
Wat betreft de redenen die worden aangedragen voor het standpunt:
- "Ik hoor je x-aantal argumenten geven, klopt dat?"
- "Hoor ik je nu drie keer hetzelfde argument geven? M.a.w. kan ik het terugbrengen tot één argument, namelijk dat je voor x bent omdat y?" (voorbeeld: "Volgens mij hoor ik je drie keer hetzelfde zeggen? Mag ik concluderen dat je tegen een overname van ons bedrijf bent enkel omdat het nieuwe bedrijf geen baanzekerheid wil geven?")
- "Je geeft als voorbeeld het geval z. Maar is dit nu een reden om mij van je standpunt te overtuigen of noem je dit enkel ter illustratie? Er zijn immers mogelijk ook gevallen te vinden die het tegenovergestelde met zich mee brengen?"
- "Je zegt steeds dat x het geval is. Maar waarom is dit nu belangrijk?" (voorbeeld: "Je zegt steeds dat ik driemaal daags deze oefeningen moeten doen. Maar waarom is dit nu belangrijk?")
- "Je geeft als algemene regel z. Maar waarop baseer je deze?"
- "Je wil als ik je goed beluister twee verschillende zaken. Namelijk x en daarnaast y. Waarom je voor x bent dat snap ik wel, je hebt het uitgebreid onderbouwd, maar wat zijn nu je argumenten om y te willen? Is dit om dezelfde reden?"
Wat betreft de precieze opbouw van het betoog / de redenering:
- "Moet ik deze x-aantal argumenten nu gezamenlijk lezen of zijn ze ieder apart voor jou een argument om mij van standpunt x te overtuigen?"
- "Je geeft als reden x. Maar is dit nu een argument om y te willen of wil je hiermee laten zien dat z het geval is?" (voorbeeld: "Je hebt het steeds over de slechte economische situatie van Nederland. Maar is dit nu een argument voor je om uit de Euro te stappen of is dit een reden voor je om extra afspraken te maken met buurlanden? Waarom noem je dit?"
Deze vragen zijn misschien nog wat abstract geformuleerd maar ik hoop dat je inziet hoe het gebruik van argumentatiestructuren kan leiden tot verdere deelvragen. Vragen die - als je ze aan een beroepsbeoefenaar stelt - helderheid moeten geven. Ook aan zijn of haar denken.
In de volgende bijdragen zal ik drie onderwerpen nader uitwerken die zijdelings te maken hebben met het stellen van vragen op basis van argumentatiestructuren. Zoals ik in de vorige bijdrage heb beschreven, zal ik eerst een verdieping geven in de nevenschikkende argumentatie. Daarna zal ik nogmaals aandacht schenken aan de verzwegen elementen in argumentatie. Ik eindig met een uitleg over de indeling in pro- en contra-argumenten. Deze onderwerpen kunnen je verder helpen in het verhelderen - en dus bevragen - van een betoog of redenering van een ander.
