Verzwegen elementen

In de vorige bijdrage las je een eerste analyse op helderheid van de redenering van de jongens aan de deur. Ik liet in deze bijdrage zien hoe de jongens bij één argument een algemeen verbindende uitspraak ter onderbouwing van hun standpunt veronderstelden, namelijk dat iedereen zo goedkoop mogelijk een product wil hebben. Ze spraken dit echter niet hardop uit. Ze noemen deze norm dus niet expliciet: ze verzwegen het. Dit maakt het een verzwegen element: een bewering die verondersteld wordt maar niet uitgesproken wordt. Bij de uitleg van de verbindende uitspraak heb ik hier ook voorbeelden van gegeven [1].

Dat een element verzwegen is, hoeft niet meteen fout of een teken van misleiding te zijn. In het normale taalgebruik houden we veel impliciet omdat we er in alle redelijkheid van uit kunnen gaan dat een toehoorder bepaalde zaken wel begrijpt. Met de algemene regel dat de meeste mensen een product zo goedkoop willen hebben, zullen de meeste mensen het bijvoorbeeld wel eens zijn. Hoe goedkoper, hoe beter!

Juist omdat het kenmerkend is voor normaal taalgebruik om zaken te verzwijgen, is er alle reden om scherp te blijven en waar nodig toch vragen te stellen: misschien wordt ten onrechte iets verzwegen of is datgene wat verzwegen toch discutabel. In het voorbeeld van de jongens: doet naast de prijs ook kwaliteit er bijvoorbeeld niet toe? Hier zeggen de jongens aan de deur niets over. Het is misschien te snel (en dus toch bewust?) impliciet gehouden.

De jongens verzwijgen nog meer. Laat ik daarom nogmaals het voorbeeld van de jongens geven. Stel nu vervolgens de vraag: wat verzwijgen ze allemaal?

Aan je deur staan twee jongens die werken voor een telecomprovider. Ze hebben goed nieuws. De aanbieder die jij hebt, is – zo blijkt uit een overzicht dat ze bij zich hebben – veel duurder dan die van de jongens en ze kunnen je een juridisch vrijblijvend aanbod doen. De provider die zij vertegenwoordigen heeft namelijk de goedkoopste abonnementen die er zijn. Bovendien is de provider tevens de beste die er is want de provider is volkomen transparant over de prijzen. Alles wat je wilt weten, mag je weten. Een mooi aanbod toch?! Je hoeft alleen maar even een handtekening te zetten en dan ben je overgestapt. En sinds zij overgestapt zijn, hebben zij ook nooit spijt gehad. Ze hebben zich altijd thuis gevoeld bij deze provider. Je zult vast geen spijt krijgen. Het advies is duidelijk: zeg je huidige abonnement op en stap over. Het achterliggend oordeel: je doet er goed aan als je overstapt naar de telecomprovider die zij vertegenwoordigen.

Als je de redenering op helderheid analyseert, moet je concluderen dat de jongens waarschijnlijk vier hoofdargumenten geven om jou van het oordeel te overtuigen dat je er goed aan doet om over te stappen:

1. (want) hun provider is goedkoper
2. (want) hun provider is de beste (want de provider is volkomen transparant)
3. (want) het is een juridisch vrijblijvend aanbod
4. (want) hun eigen overstap heeft hun een goed gevoel gegeven; ze hebben nooit spijt gehad en jij zult het ook niet krijgen.

Hopelijk zie je in - onder verwijzing naar de vorige bijdrage - dat deze argumenten nog niet volledig zijn. De jongens verzwijgen dus mogelijk nog meer zaken waarop we ze zouden moeten bevragen. Nu dit hier niet mogelijk is, kunnen we enkel gissen naar wat ze bedoelen. Laten we een poging wagen.

 
Standpunt (oordeel): je doet er goed aan om over te stappen van telecomprovider

1. (want) onze provider is goedkoper
Verzwegen verbindende uitspraak: Het goedkoopste-zijn is voldoende reden om over te stappen.
Verzwegen ondersteuning: Iedereen vindt dat (?)

2. (want) onze provider is de beste
Verzwegen verbindende uitspraak: Iedereen wil alleen maar het beste voor zichzelf.
Verzwegen ondersteuning: Gedeelde opvatting in de samenleving / eigen vooroordeel (?)

3. (want) het is een juridisch vrijblijvend aanbod
Verzwegen verbindende uitspraak: ?? (onduidelijk!)

4. (want) onze overstap heeft ons een goed gevoel gegeven; we hebben nooit spijt gehad en jij zult het ook niet krijgen.
Verzwegen verbindende uitspraak: Als anderen het een goed gevoel geeft, zal het jou ook een goed gevoel geven.

Verzwegen ondersteuning: Onduidelijk. Een psychologische / sociale wet (?)

De onderbouwing van deze beweringen is maar onduidelijk. Daarnaast zijn de regels die dienen als verbindende uitspraken ook niet even sterk en lijken ze wat gezocht. Alleen de eerste twee zijn inhoudelijk interessant. Naar het derde argument kunnen we enkel gissen; vandaar het vraagteken. Waarom zou het vrijblijvende karakter van het aanbod ons immers moeten overtuigen om over te stappen? Op welke norm zinspelen de jongens? Dit heeft waarschijnlijk te maken met een morele norm waarop ze al anticiperen; een norm waar veel mensen vanuit gaan: “Je moet niet overstappen als je het idee hebt bedrogen te worden.” Sommige mensen kunnen het idee hebben dat ze bedrogen worden als ze aan de deur worden benaderd. Dit noemen de jongens echter niet. Willen ze met dit argument alvast tegemoet komen aan dit bezwaar? Ze noemen dit niet.

Het voorbeeld laat hiermee goed zien hoe snel zaken verzwegen kunnen worden en waarom het waardevol kan zijn eerst vragen te stellen. Vragen die je kunnen helpen het betoog helder te krijgen.

Voorbeeld
Ter illustratie nog een voorbeeldvraag die je zou kunnen stellen als iemand een algemene regel (een verbindende uitspraak) verzwijgt:
  
"Ik snap nog niet helemaal wat je zegt. Je geeft als argument x maar mag ik hieruit als algemene regel afleiden dat y?" 

Bijvoorbeeld: "Je zegt dat hij ontslagen moet worden omdat hij twee keer te laat is gekomen op het werk; maar vind je nu dat iedereen die twee keer te laat is gekomen op het werk ontslagen moet worden?"

  
Terug naar het betoog van de jongens. Een bijkomend probleem bij het verhelderen van hun betoog is namelijk dat ze niet enkel veel verzwijgen maar ook nog eens een complexe argumentatie geven: ze geven argumenten die weer bestaan uit meerdere lagen. Wat dit precies inhoudt, lees je in de volgende bijdrage.

PS. Als je het bovenstaande lastige materie vindt, vrees dan niet; in deze bijdrage kun je uitgebreid lezen hoe je de verzwegen elementen in een argumentatie kunt achterhalen.

__________

[1]
Binnen de argumentatieleer wordt in plaats van verzwegen element ook soms het begrip verzwegen argumentatie hiervoor gebruikt. Het laatste begrip kan echter verwarring oproepen omdat niet enkel een argument verzwegen kan worden maar ook delen van argumentatie (ook in deze posting vind je voorbeelden hiervan). Een tweede reden waarom het minder verstandig is om te spreken van verzwegen argumentatie is dat ook een standpunt verzwegen kan worden. Hiervan is sprake indien iemand enkel een argument geeft. Indien dit gebeurt, doe je er goed aan vragen te stellen; vragen om helder te krijgen wat precies het standpunt is van de ander. Dit alles maakt dat het gebruik van het begrip verzwegen element de voorkeur verdiend boven het gebruik van verzwegen argumentatie.